ایران با تمدنی چندهزارساله عجایب تاریخی زیادی را در خود جای داده است که قلعه الموت قزوین هم یکی از آنها است. قلعه الموت یا همان مقر حسن صباح یکی از مهمترین و منحصربه فردترین قلعه های ایران است، این قلعه که بر فراز صخره بنا گردیده است نشان از معماری خاص دوره خود دارد. این قلعه در سال 1381 در فهرست آثار ملی ایران ثبت شده است.
الموت نام منطقه ای در نیمه شمالی ایران است که خود متشکل از دو بخش الموت غربی و الموت شرقی در رشته‌کوه‌های البرز، واقع در شمال شرقی شهر قزوین، جنوب مازندران و گیلان، غرب طالقان و شرق رودبار زیتون قرار دارد. عمده شهرت این منطقه به علت وجود دو دژ الموت و لمبسردر آن است.
این سرزمین کهن و افسانه ای، در طول تاریخ فراز و فرودهای تاریخی بسیاری به خود دیده که به نام اسماعیلیان و بویژه حسن صباح اوجی دیگر یافته و همواره مورد توجه گردشگران ، جهانگردان و پژوهشگران بسیار بوده است.
بقایای قلعه شیرکوه ، قلعه لمبسر ، نویزر شاه ، ایلان سپید ، قلادوش و بسیاری قلعه های دیگر در کنار طبیعت بکر و چشم اندازهای زیبای رود گرمارود ، اندجرود و رود الموت و نینه رود ( که همگی به شاهرود می ریزند ) جاذبه های طبیعت گردی و گردشگری بسیاری برای منطقه و قزوین فراهم آورده اند. جاذبه هایی با شکوه و به غایت زیبا.
الموت با طبیعت بکر و آیینهای مردمان صمیمی اش، می تواند مقصدی بسیار جذاب برای گردشگران علاقمند به تاریخ، طبیعت و فرهنگ ایران باشد.
قلعه الموت در تاریخ این سرزمین نقش بسیار مهم و پررنگی داشته است و سالها از دژهای مهم اسماعیلیان و مرکز فرمانروایی آنان بوده است. این قلعه در شمال روستای گازرخان و در سال ۲۲۶ هجری قمری به دست حسن بن زید علوی بنا شد و در شب چهارشنبه ششم رجب ۴۸۳ هجری قمری به تصرف حسن صباح درآمد. خندق های سنگی و پرتگاه های رعب انگیز گرداگرد قلعه، کانال ها و سیستم پیچیده آبرسانی و انبارهای متعدد ذخیره آب و آذوقه، می توانسته مردمان داخل قلعه را در برابر هجوم هر بیگانه ای تا ماهها ایمن نگه دارد.
قلعه نویزر شاه نیز قلعه ای باستانی، در شمال قریه گرمارود بنا شده و دژی مستحکم و تسخیر ناپذیر بوده است. از این قلعه دیواره ها، اتاق ها و مخازن آن هنوز پابرجاست.
قلعه لمبسر نیز در سه کیلومتری شمال شرقی شهر رازمیان قرار دارد و مستحکم ترین و بزرگترین قلعه در منطقه الموت بوده و تاریخ ساخت آن به پیش از اسلام باز می گردد. کیا بزرگ امید در سال ۴۸۹ این قلعه را به تصرف خود درآورده و پس از بازسازی شروع به توسعه آن کرد. مخازن بزرگ آب و غلات، دیواره های دو لایه سنگی در جبهه شرقی، دروازه های ورودی در شمال و جنوب قلعه و اختلاف ارتفاع ۱۵۰ متری آن، برج های متعدد نگهبانی و سیستم شگفت آور آبرسانی این قلعه را از دیگر قلعه ممتاز کرده است.
قلعه شیرکوه یکی دیگر از قلعه های تاریخی ایران هم در محل تلاقی رود الموت و طالقان رود ساخته شده و در نزدیکی روستای باغدشت قرار دارد. این قلعه که گلوگاهی برای رویارویی با مهاجمان به شمار می آمده، دسترسی بسیار دشواری دارد، دره های عمیق گرداگرد قلعه،برج های بلند دیده بانی، هشت مخزن بسیار بزرگ ذخیره آب و آذوقه، تنور بزرگ سنگی و قلعه ایذایی برجک در نزدیکی دژ اصلی از ویژگی های قلعه شیر کوه است.
این دو بنای تاریخی آرامگاه سنگی حسن آباد و کاروانسرای سنگی پیچ بن نیز از جمله آثار مهم منطقه الموت به شمار می روند. آرامگاه سنگی حسن آباد که متعلق به دوره ساسانی است بر فراز تپه ای مشرف به روستای حسن آباد قرار دارد. کاروانسرای سنگی پیچ بن نیز در عصر صفوی بنا شده و در نزدیکی آخرین روستای الموت و بر سر راه قدیمی قزوین – تنکابن واقع شده است.
از دیگر جاذبه های گردشگری تاریخی الموت می توان به قلعه های شمس کلایه (در شمال شهری به همین نام) قلعه قسطین لار (در غرب روستای قسطین لار) و قلعه زرکندو اشاره کرد که هرکدام با شگفتی های خاص خودش، روایتگر تاریخ پر رمز و راز و پر تلاطم این منطقه و یاد آور ازخودگذشتگی های مردمانش است.
الموت جاذبه های طبیعت گردی بسیاری دارد اما شاید شناخته شده ترین آنها دریاچه اوان باشد. این دریاچه زیبا با محیط پیرامون باصفایش و در مساحتی حدود هفت هکتار در هفتاد کیلومتری قزوین و همچون نگینی میان چهار حلقه روستای اوان ، وربن ، زوار دشت و زر آباد قرار دارد. آب دریاچه اوان از چشمه های درون جوش دریاچه تامین می شود.
چشم انداز این دریاچه با درختان دست کاشت و گیاهان برآمده در بیرون و درون آن، بی نهایت لطیف و ساده است. کل و بز، پلنگ، خرس، روباه، شغال، گرگ، انواع عقاب، کبک و ماهی ها و … حیات وحش این حوزه آبخیز را تشکیل می دهند.
الموت در کنار دریاچه شناخته شده اوان ، چشمه سارهای جوشان و غارهای باستانی و طبیعی زیادی در خود دارد که از دیگر جاذبه های طبیعت گردی منطقه به شمار می آیند.
غار ولی با قدمتی ۲۵۰ میلیون ساله که در پنج کیلومتری جنوب غربی روستای گشنه رود قرار دارد و از یک تالار اصلی و چند تالار فرعی برخوردار است.
در غار حاجت خانه هم نقاشی های روی دیواره ها نشان می دهد که در گذشته های دور این غار محل زندگی انسان بوده است. غار حاجت خانه در پنج کیلومتری شمال روستای آکوجان قرار دارد.
زمین شناسان قدمت غار سفید آب دیگر غار نام آشنای این منطقه را تا ۲۹۰ میلیون سال تخمین می زنند. این غار با دهلیزهایی عمودی و چاه روهای فراوان در پنج کیلومتری روستایی به نام سفید آب قرار دارد.
ح ح
